Có nhiều tiêu chí để đánh giá vẻ đẹp của một . Tuy nhiên, đối với những người yêu thích trồng cây mai, một cây mai đẹp là cây có đủ các yếu tố sau đây.
Tiêu chí đầu tiên để đánh giá một cây mai đẹp là gốc cây. Gốc cây, bao gồm phần gốc và bộ rễ (nếu có), là một yếu tố quan trọng của cây. Gốc cây cần phải chắc khỏe, lớn và bộ rễ phát triển tốt để giúp cây đứng vững và phát triển mạnh mẽ. Với cây mai bonsai, gốc cây càng quan trọng hơn. Gốc cây nên có dạng phình to hơn phần thân bên trên để tạo ra một vẻ đẹp tự nhiên và nghệ thuật.

Tiêu chí thứ hai là thân cây. Thân cây là điều mà những người mới tiếp xúc thường chú ý đến. Một gốc cây đẹp hay không phụ thuộc vào hình dáng của thân cây. Thân cây mai cần phải tròn trịa, cứng cáp, vỏ trơn láng và không bong tróc. Dáng cây thẳng, không uốn cong hoặc vặn vẹo, nếu có uốn hoặc u sần thì phải có tính thẩm mỹ và tạo nên một hình dáng nghệ thuật. Thân cây cần to hơn cành và nhỏ hơn phần gốc để tạo sự cân đối về hình dáng.
Tiêu chí thứ ba là cành cây. Một cây đẹp cần có các cành cây được phân bổ một cách hợp lý và hài hòa. Cành cây nên mọc vươn dài, thẳng, không gãy gập xuống dưới và không cong xuống. Càng lên phía trên, cành càng ngắn và nhỏ dần. Nhờ đó, tán lá trên cây sẽ có dáng tàng thông, mang lại một vẻ nhẹ nhàng và thanh tú. Cành cuối cùng gần gốc không nên quá thấp, gần mặt chậu để không che mất vẻ đẹp của gốc cây. Khoảng cách lý tưởng giữa các cành là từ 10-15cm.
Tiêu chí cuối cùng là hoa cây mai. Khi chọn cây mai để trưng Tết, hoa là yếu tố quan trọng. Cây mai có hoa to, mọc thành chùm, cánh dày, màu sắc tươi sẽ được ưa chuộng hơn. Cây mai vàng nguyên thủy thường có từ 5-12 cánh hoa. Còn cây mai ghép hoặc cây mai bonsai có thể có từ vài chục đến hàng trăm cánh hoa.
Một gốc cây mai có thể phản ánh cá tính và phong cách của người chăm sóc. Đối với những người đam mê mai bonsai, cây mai được tạo hình một cách công phu để mang tính nghệ thuật và ý nghĩa phong thủy. Một số thế hình dáng phổ biến là Thế trực, Thế thác đổ, Thế nhất trụ kình thiên, Thế tam đa, Thế ngũ phúc, và nhiều thế khác.

Ngoài ra, nhiều người cũng ưa chuộng những loại cây mai nguyên thủy (mai vàng tự nhiên, có từ 5-12 cánh hoa). Theo họ, những chậu mai vàng nguyên thủy có tuổi đời lâu không chỉ có giá trị về thời gian mà còn mang ý nghĩa về sự may mắn, tài lộc và trường thọ.
Đánh giá vẻ đẹp của cây mai không chỉ dựa trên các tiêu chí trên mà còn phụ thuộc vào sở thích và ý tưởng của mỗi người. Mỗi cây mai đều có một vẻ đẹp riêng, và việc chăm sóc trị và tạo hình cho cây là một quá trình tưởng như vô tận, đem lại niềm vui và hài lòng cho người trồng.